Depresja to temat, który niezmiennie budzi wiele emocji, a w kontekście dzieci staje się szczególnie trudny do zrozumienia. Często zdarza się, że depresję u najmłodszych bagatelizujemy lub, co gorsza, w ogóle jej nie zauważamy. Dzieci, które wydają się smutne, zamknięte w sobie lub mają problemy z koncentracją, nie zawsze muszą cierpieć na depresję, ale niestety zdarza się, że to właśnie ona kryje się za ich zachowaniami. Więc czy rzeczywiście dzieci mogą mieć depresję? Jak rozpoznać, że coś jest nie tak, i co wtedy robić?
Depresja u dzieci – temat tabu?
Zanim zaczniemy, warto zastanowić się, jak mało mówi się o depresji u dzieci w polskim społeczeństwie. Wydaje się, że depresja to problem ludzi dorosłych, a dzieci – no cóż, one przecież nie mają problemów! Są w końcu młodsze, ich życie powinno być pełne radości, beztroski i zabawy. Niestety, rzeczywistość bywa inna, a depresja wśród najmłodszych wcale nie jest tak rzadkim zjawiskiem, jakby się to wydawało.
Wg raportu opublikowanego przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę, aż około 10% dzieci w wieku szkolnym doświadcza objawów depresji. Oznacza to, że jedno na dziesięć dzieci zmaga się z poważnym problemem zdrowotnym, który często bywa ignorowany. Dlaczego? W dużej mierze przez błędne przekonania, że dzieci nie mogą być chore na depresję. To, że maluchy mają trudności z wyrażaniem emocji i nie potrafią mówić o swoich uczuciach, nie oznacza, że są wolne od tych problemów. Wręcz przeciwnie – to może sprawić, że ich depresja będzie długo niewykryta.
Depresja u dzieci – objawy
Depresja u dzieci różni się od tej, którą znamy u dorosłych. Nie każde dziecko z depresją będzie siedzieć smutne w kącie i wpatrywać się w jedno miejsce przez godzinami. Objawy mogą być o wiele subtelniejsze, a niekiedy łatwo je pomylić z innymi trudnościami, z którymi dziecko boryka się w codziennym życiu. Zmiana w zachowaniu, niezadowolenie, trudności w nauce – to wszystko mogą być pierwsze oznaki problemów emocjonalnych.
Czym zatem należy się martwić? Niechęć do zabawy, szczególnie jeśli dziecko wcześniej było pełne energii i miało mnóstwo pomysłów na spędzanie czasu, to jeden z alarmujących sygnałów. Izolacja, unikanie kontaktów z rówieśnikami i rodziną, to również coś, czego nie można lekceważyć. Depresja często sprawia, że dziecko wycofuje się z dotychczasowych aktywności, które wcześniej sprawiały mu radość.
Dodatkowo, dzieci w depresji mogą mieć trudności z koncentracją, co odbija się na ich wynikach w szkole. Często towarzyszy im bezsenność lub nadmierna senność – jedno i drugie może być symptomem problemów emocjonalnych. Warto także zwrócić uwagę na zmiany w apetycie – dziecko może jeść za dużo lub wręcz przeciwnie – odmawiać jedzenia.
Depresja u dzieci – przyczyny
To, co jest szczególnie trudne do zaakceptowania, to fakt, że depresja u dzieci może mieć bardzo różne przyczyny. Często to nie tylko jeden, ale szereg czynników składa się na to, że dziecko zaczyna doświadczać tego trudnego stanu emocjonalnego. Wśród najczęstszych przyczyn wymienia się:
- Problemy rodzinne – konflikty, rozwód rodziców, przemoc w domu lub brak stabilności emocjonalnej w rodzinie to czynniki, które bardzo mocno wpływają na psychikę dziecka. Jeśli maluch nie czuje się kochany lub bezpieczny, może to prowadzić do problemów emocjonalnych, w tym depresji.
- Stres w szkole – presja związana z nauką, trudności w relacjach z rówieśnikami, poczucie bycia nieakceptowanym, mobbing – wszystko to może skutkować tym, że dziecko zacznie zmagać się z depresją. Często również dzieci, które przeżywają dużą presję ze strony rodziny w kwestii osiągnięć szkolnych, mogą popaść w stan chronicznego stresu i wypalenia.
- Problemy zdrowotne – niektóre dzieci przeżywają depresję w wyniku długotrwałej choroby, niepełnosprawności lub przewlekłego bólu. Trudności zdrowotne, zwłaszcza takie, które utrudniają normalne funkcjonowanie, mogą wywołać poczucie beznadziejności i depresję.
- Dziedziczność – tak, geny odgrywają dużą rolę w kształtowaniu naszej psychiki. Jeśli w rodzinie występują przypadki depresji lub innych problemów psychicznych, dziecko może być bardziej narażone na ich wystąpienie.
Jak budować relacje z dziadkami i ich znaczenie dla dziecka
Wspólne jedzenie posiłków - jak wpływa na więzi rodzinne?Jak rozpoznać depresję u dziecka?
Rozpoznanie depresji u dziecka nie jest łatwe, bo objawy mogą być subtelne i łatwo je przeoczyć. Jeśli jednak zauważysz u swojego dziecka długotrwały smutek, nagłe zmiany w zachowaniu (np. z dziecka, które uwielbiało sport, staje się osobą zupełnie niechętną do jakiejkolwiek aktywności), spadek wyników w szkole lub trudności w kontaktach z rówieśnikami, to sygnały, które warto potraktować poważnie.
Bardzo ważnym objawem, który nie może zostać zignorowany, jest myślenie o śmierci. Dzieci w depresji mogą mówić o chęci odejścia z tego świata lub o tym, że nikomu na nich nie zależy. To moment, w którym nie warto czekać na “poprawę”. W takich sytuacjach niezbędna jest pomoc specjalisty, najlepiej psychologa dziecięcego lub psychiatry.
Co robić, gdy zauważysz objawy depresji?
Jeśli zauważysz, że Twoje dziecko może mieć objawy depresji, nie zwlekaj z działaniem. Po pierwsze, rozmawiaj. Otwórz serce i bądź gotowa na wysłuchanie dziecka. Daj mu przestrzeń do wyrażenia swoich emocji i obaw. Jeśli dziecko nie potrafi mówić o swoich uczuciach, wykaż się cierpliwością i delikatnością.
Po drugie, warto skonsultować się z profesjonalistą. Psycholog dziecięcy pomoże zrozumieć, co naprawdę się dzieje, i zaproponuje odpowiednią formę pomocy. W niektórych przypadkach może być konieczna interwencja psychiatry, który oceni, czy dziecko potrzebuje farmakoterapii.
Warto także pamiętać o tym, jak ważna w procesie leczenia jest wspólna praca z dzieckiem i rodziną. Przepracowanie problemów emocjonalnych w bezpiecznym środowisku rodzinnym, w którym dziecko czuje się kochane i wspierane, to klucz do poprawy jego samopoczucia.
Wspieraj swoje dziecko w poszukiwaniach radości życia, dając mu przestrzeń na to, by znów zaczęło cieszyć się drobnymi przyjemnościami. Zajęcia, które kiedyś sprawiały mu radość, powinny stopniowo wracać do jego codziennego planu dnia. I pamiętaj, że depresja to nie wstyd. To problem zdrowotny, który wymaga zrozumienia i odpowiedniej pomocy.
